روز شهید را چگونه بنگریم و یادگاران دوران جهاد و دفاع از وطن را چگونه ببینیم؟ آیا وظیفه ما اهل رسانه با انعکاس خبر و گزارش روز پاسداشت شهدا در بیست دوم اسفند پایان میپذیرد؟
در همه ملتها و فرهنگها، جانباختگان در راه وطن مورد احترام و تکریم قرار میگیرند. نماد و نشانههای این تکریم را در پایتخت همه کشورهایی که در زمانهای دور و نزدیک درگیر جنگ با کشورهای همسایه یا قدرتهای استعماری بودهاند میتوان سراغ گرفت. دامنه این تکریم تا آنجاست که مجسمه یادبود این قهرمانان با عنوان «سرباز گمنام» در فهرست بازدید مقامها و مهمانان بلندپایه مینشیند.
صورت دیگر این تکریم این است که دولتها و حکومتها، خانوادههای آسیب دیده و بازماندگان سربازان وطن را زیر پوشش حمایتهای مادی قرار میدهند. ضمن آنکه هرسال درمراسمی که اغلب مقارن با زمان وقوع جنگ آنهاست، سران و نمایندگان دولت و مجلس برای ادای احترام و دلجویی از خانواده قربانیان گردهم میآیند.
حال سئوال اینجاست که چه تفاوتی میان فرهنگ تکریم شهیدان جنگ در ایران و کشورهای دیگر وجود دارد؟ تا به اینجا به ظاهر بسیاری از تمهیدات و تشریفاتی که در ایران برای تکریم شهدا دیده میشود، در کشورهای دیگر نیز رواج دارد.به این ترتیب:
1ـ آنچه در نگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام رهبری دیده میشود، این است که تکریم شهید در قاموس جمهوری اسلامی میباید با اتفاقاتی فراتر از مراسم رایج در خارج همراه شود.این نکته را رهبران نظام به صورت مکرر اعلام کردهاند که آیینهای تکریم خانواده شهدا و ایثارگران نباید به یک مراسم نمادین حکومتی روزانه یا فصلی تبدیل شود.اغلب آنها از مدیران امور مطالبه کردهاند که فرزندان و بازماندگان شهدا را زیر پوشش حمایتی قرار دهند، اما در عین حال تاکید کردهاند که بحث تجلیل از شهدا باید به صورت وظیفه و امر ملی دنبال شود.
2ـ در این سالها سخنان امام و مقام رهبری بعد از دیدار گرم با خانوادههای شهدا به اینجا ختم شده است که آحاد شهروندان را متوجه راه و میراث شهدا سازند.
این اندیشه که تکریم شهید و خانواده شهدا به یک فرهنگ تبدیل شود، برگرفته از سیره و سنت پیامبر اکرم(ص) بوده است. قوانینی که در مجالس مختلف برای تکریم نسل جبهه و جنگ تصویب شد هم بر این مبانی استوار بوده است که اسلام آحاد مسلمانان را مکلف کرده جهادگران را گرامی بدارند و حرکت آنها در دفاع از قلمرو و سرحدات اسلامی را بالاترین فریضه و فضیلت ببینند.
با چنین نگاهی روشن بود که در تجربه جمهوری اسلامی، بحث تجلیل از خانواده و بازماندگان شهدا از حالت یک رسم و آئین کلیشهای در سایر کشورها خارج شود و سمت و سوی یک فرهنگ عمومی را به خود گیرد.
3ـ در تجربه اغلب دولتها تلاش بر این است که در مراسم مربوط به گرامیداشت خدمات سربازان و نظامیان از خانواده آنها دلجویی شود و حس کمبود و غربت را از ذهن فرزندانشان زدوده، خلاء حضور پدر یا فرزند با تأمین امکانات و تسهیلات جبران شود.
اما در نگاه و منطق اسلامی، شهیدان و مجاهدان بی نیاز از پاسداشت و تکریماند. آنچه مهم است درک پیام حرکت آنها و الهامگیری از راه و مقصد آنها ست. حق مجاهدان بر ذمه بازماندگان این است که در چنین مراسمی برای پیاده کردن آرمانهای آنها تلاش شود. این نکتهای است که مجاهدان مسلمان به رسم دیرین در وصیتنامههای خویش بر آن تاکید و جامعه اسلامی و مسئولان را ملزم کردهاند که مشعل مبارزه و تلاش برای اعتلای اسلام را زمین نگذارند.
مجاهدان و شهیدان ایران زمین همگی به اخلاص و پرهیز از تبلیغ شهره بودندو بسیاری از آنها در اوج گمنامی و غربت به جهان ابدی پرکشیدند. آنچه از این خیل بزرگ مدافعان دین و میهن برجای مانده راه و رسم بیبدیلشان است. در این مدت گرچه شماری از محققان و مولفان برای استخراج و گردآوری گفتهها و نوشتههای رزمندگان تلاش کردند اما جملگی اذعان میکنند که آثار منتشر شده بخش اندکی از دنیای معنویت و معرفت مردان الهی را تشکیل میدهد.
4ـ محققان مسلمان که در باب جهاد و دفاع مطالعه کردهاند، براین نظرند که همه ادیان الهی مبارزه در برابر قدرتهای ستمگر و متجاوز را فضیلت میشمارند و بر این اساس همه کسانی که در راه مقدس نجات انسانها و ملتها از یوغ ظالمان از جان خویش میگذرند مقدسند،اما در عین حال نگاه هیچ یک از این مکاتب به غنای نگرش دین اسلام نیست. افزون بر آیات و روایات بسیار که در توصیف فضایل مجاهدان و شهدا رسیده است، سیره عملی رسول الله (ص)و ائمه معصومین(ع) در این باره شایان توجه است. مجموع گفتهها و رفتارهای معصومین در این باب یک منشور بلند را شکل میدهد. در این منشور فکری، شهادت برترین واژه و مقدّسترین مفهوم است و به همین میزان کسانی که راه جهاد را پیش میگیرند، شایستهترین انسانهایند و مراتب و منزلت آنها با هیچ یک از افراد قابل قیاس نیست و ارزش و بهای آنچه مجاهدان برای آزادی ملتها و سرزمینها از سلطه اشغالگران و ستم پیشگان میپردازند قابل اندازهگیری نیست.
* حمید رزاقی، روزنامه اطلاعات
انتهای پیام/